նայելուց։ Միթե չկա՞ր ուրիշը։ Աչքի տակով ոտից գլուխ չափեց Սոֆիին։ Նա համրացել ու քարացել էր։ Իսկ և իսկ արձան։ Իսկ ինքը եղել այդ արձանի ծոցում, բայց այն ժամանակ Սոֆին ոչ թե մարմարից էր, այլ հողեղեն մարմնից, այն էլ ի՜նչ մարմնից։ Արամը բերանի անկյուններով ժպտաց։
–Ինչու՞ ես եկել,—վերջապես լսվեց օրիորդի ձայնը։
–Եկել եմ ծանոթացնեմ քեզ ընկերոջս հետ։
Սոֆին չնայեց Արամի վրա։ Բայց վերջինս հայացքը չէր հեռացնում, օրիորդից։ Նույն խնամված դեմքը, փափուկ բաց շագանակագույն մազերը, հագին թեթև գարնանային շրջազգեստ ու միջին չափի կրունկով կոշիկներ։ Ամեն ինչ նուրբ ճաշակով ու վերին աստիճանի համեստ։ Բա ի՞նչ էր այն գիշեր․․․ այս աղջիկը չէ՞ր, որ գրկում համբուրում էր իրեն, ու ծածկեց դեմքը ցավից, երբ չկար հետդարձի ճանապարհ։
–Սոֆի՜․․․
Բայց օրիորդը առանց հետ նայելու արագ քայլերով հեռացավ։
–Ա՜յ, սա է իմ Սոֆին։
–Ինչպես հասկացա դեռ քոնը չի։—մի վայրկյան աչքերը հեռացող Սոֆիի վրա պահելով, ասաց Արամը։
–Դա միայն ժամանակի հարց է։
Արամը ձայն չհանեց։ Բայց երեկոյան տանը երկար մտածեց ապագա խոսակցության մասին։ Չգիտեր որն էր առաջնային, ընկերոջը պատմել կատարված դեպի մասին, թե սկզբում խոսել Սոֆիի հետ։ Կամ գուցե ընտրել երրորդ տարբերակը, չխառնվել ընդհանրապես։ Աղջիկը իրեն իհարկե ճանաչեց։ Դեմքը մոմ դարձավ իր հայտնվելուց հետո։ Եթե մի քիչ խելք ունի, ապա ինքը կհեռանա։ Բայց եթե խելք ունենար այսպես չէր անի։ Ինչու՞ էր իրեն այսպես ազդել Սոֆիի անմեղությունը չգիտեր։ Զգում էր, որ նրա արարքի մեջ կար հետաքրքիր նախաբան։
Արամը երկար ժամանակ չէր կարող հավաքել մտքերը ու չգիտեր անելիքը։ Դժվար էր, որովհետև չէր կարող հանգիստ նայել ընկերոջ աչքերին, և տանել այն փաստը, որ իր տուն հաճախ պիտի մտնի ընկերոջ կինը, որը եղել է իր անկողնում։ Սակայն դա էլ հեչ․․․ ավելի հետաքրքիր է լինելու, եթե Վահանը իմանա։
–Արամ, քեզ ի՞նչ է պատահել,—անհանգստացավ կինը երեկոյան ընթրելիս։
–Ոչինչ, Նա՜զ, ամեն ինչ նորմալ է։
–Բայց մի տեսակ ես։
Արամը խոսքը ջուրը գցեց։ Քնելուց առաջ մի լավ խաղաց աղջիկների հետ։ Ինչպես կինը ասում էր․ «Հոգիները հանեց»։ Մեծը՝ Անուլիկը, յոթ տարեկան էր, նման էր մորը, իսկ փոքրը՝ Աստղիկը՝ չորս տարեկան՝ իրեն։
–Մենք պիտի խոսենք,—ասաց նա մյուս օրը Սոֆիին, երբ օրիորդը առավոտյան եկավ աշխատանքի։ Երկար սպասեց պատի տակ մինչև նա եկավ։ Սոֆին կարմրեց, աչքերը խոնավացան։ Արամը նկատեց ինչպես են դողում նրա բարակ երկար մատները։ Նա իրար վրա քաշեց երկար բրդից գործված բարակ բաճկոնը, անհանգիստ շունչ քաշեց, փախցնում էր հայացքը։
–Աշխատանքից հետո խոսենք։ Հիմա հարմար չի։
–Լավ։ Սա իմ հեռախոսահամարն է։ Կզանգե՛ս։
Սոֆին գլխով արեց։ Նրա աչքերի մեջ Արամը տեսավ անհատակ տխրություն։ Երևի մտքից չէր անցկացնում, որ կարող է մի օր ինձ հանդիպել։ Ժամը վեցն էր երբ Սոֆին մտավ պուրակ ու երերուն քայլերով մոտեցավ նստարանին, կարծես կառափնարանին էր մոտենում։ Արամը ոտից գլուխ չափեց նրան։ Օրիորդը այդ անհամեստ հայացքից վատ զգաց իրեն։ Բայց ուժ գտավ իր մեջ ու դիմացավ։
–Սոֆի՜․․․ նստի՛ր․․․
Օրիորդը հնազանդվեց։ Նստավ նստարանի ծայրին, քաշեց իրար վրա բաճկոնի փեշերը ու պինդ սեղմեց իրեն, պայուսակը դրեց ծնկներին։ Սկզբում լուռ էին երկուսն էլ։ Աղջիկը դարձել էր լսողություն։ Արամը տեսնում էր, ինչպես նա աշխատում է մեջքը ուղիղ բռնել, իսկ գլուխը՝ բարձր։
–Ինչպե՞ս ես Սոֆի։ Այդպես էր անունդ չէ՞։
Մի ըմբոստ հայացք եղավ պատասխանը։ Արամը խորասուզվեց այդ աչքերի մեջ։ Բայց Սոֆին պտտեց գլուխը հակառակ կողմ, ավելի սեղմեց պայուսակը իրեն ու բաճկոնի օձիքը ուղղեց, ծածկեց վիզը։
–Ես եկա որ ասեմ քեզ․․․ ձե՛զ․․․
Արամը հազիվ զսպեց ծիծաղը ձե՜զ։ Հետաքրքրությամբ նայեց կողքինի սփրթնած դեմքին։
–Ձե՜զ․․․ Ինձ թվում է ձեզի սահմանը մենք վաղուց անցել ենք։
Սոֆիի ձեռքը մի անհանգիստ շարժում արեց։ Խոնավ աչքերը հանդիմանությամբ նայեցին։ Արամը չգիտեր խղճար, թե ի՜նչ․․․ ի՞նչ պիտի աներ․․․
–Մի՛․․․ մի վիրավորեք ինձ․․․ ես սխալ եմ եղել, ու մեղքը միայն իմն է։ Սակայն դա իրավունք չի տալիս ձեզ վիրավորել ինձ։
–Բայց ես ի՞նչ ասացի որ։
–Դուք ինքներդ լավ գիտեք ինչ նկատի ունեիք։ Մի նվաստացրեք ինձ․․․
Օրիորդը լռեց, նայեց գետնին։ Արամը նկատեց, որ ամբողջ ժամանակ ինչ խոսում էր, փախցնում էր աչքերը։ Նրա կարմրած դեմքը, ու ողջ պահվածքը միայն հարցեր էին ծնում Արամի ուղեղում։
–Սոֆի, ես երկար եմ մտածել այն օրվա մասին, բայց այնպես էլ բացատրություն չեմ գտել արաքիդ։ Իհարկե մենք վաղեմի ծանոթներ չենք ու ես չունեմ իրավունք քեզ նման հարց տալու։ Սակայն ինչու՞․․․ ինչդ էր պակաս․․․ կամ ում ինադու փչացրիր ապագադ․․․ դե հա, հիմա ոչ բոլորը պահպանում են մեր հին օրենքները և ոչ բոլոր տղամարդկանց համար նշանակություն ունի անմեղությունը, սակայն․․․
–Մի հիշեցրեք․․․ չեմ ուզում,—Սոֆին նայեց հեռվում խաղող երեխաներին։ Արամը հասկացավ որ նրա աչքերը ոչինչ չեն տեսնում։ Սա ձևացնում է, թե իրոք փոշմանե՞լ է։
Արամը ինչ Սոֆին եկել էր չէր հեռացնում հայացքը նրանից։
–Իսկ Վահա՞նը։
–Ի՞նչ Վահանը։ Վահան չկա։
–Այսի՞նքն։
–Այսինքն դա իմ գործն է։ Ու ես հաշվետու չեմ ձեզ։
“Այ քեզ փոփոխություն”․ զարմացավ Արամը։
–Իմ գործն է։ Չեմ ուզում, որ ընկերս պոզավոր եղջերու դառնա։
Սոֆիի դեմքը երկարեց, աչքերը կլորացան ու շրթունքները կծկվեցին։ “Ի՞նչ եղավ սրան։ Երևի խփելու է”։
–Մի՛ խոսեք իմ հետ այդ տոնով։ Դուք իրավունք չունե՛ք։
Արամը լսում էր արցունքներ նրա ձայնի մեջ։
–Դուք իմ մասին ոչինչ չգիտեք։
–Ինչպես և դու իմ։
Սոֆին նայեց Արամին։
–Ի՞նչ եք ուզում ինձնից։ Ի՞նչ ակնկալիքներ ունեք այս հանդիպումից։
Արամը ձեռքը ձգեց դեպի օրիորդի պայուսակին դրված ափը։ Սոֆին օձից խայթվածի նման ցատկեց տեղից։
–Չհամարձակվե՛ք։ Ու՞մ տեղն եք դրել ինձ։
–Սոֆի՞: Թատերական ներկայացու՞մ է։
Մի ծաղրական ժպիտ երևաց օրիորդի դեմքին։ Նույն հայացքը Արամը տեսել էր այն գիշեր, երբ նա ասաց․ «Բոլոր տղամարդկանց նույնն է պետք, միայն մարմինը»։ Ինքն էլ ոտքի ելավ։ Փոշմանեց։ Եկել էր Վահանի մասին խոսել, սակայն խոսակցություն չստացվեց։
–Սոֆի՜․․․
–Մի մոտեցեք ինձ։
Օրիորդը հեռացավ, համարյա փախավ։ Թող գնա հանգստանա, հետո կխոսեն։ Ինչ տարօրինակ պահվածք էր։ Եվ ինչու է անընդհատ քաշում ծածկվում բաճկոնով մինչև վիզը։ Ի՞նչ ես այդտեղ չեմ տեսել։
Մի քանի օր անց նորից եկավ Սոֆիի մոտ, բայց ոչ թե խոսել, այլ հետևել նրա պահվածքին։ Արդյոք նորմալ աղջիկ է, թե ձևացնում է։ Կատարվածը պահի սխալմունք էր։ Ինչու՞ էր կպել այդ աղջկան։ Սա լոկ հետաքրքրությու՞ն է, թե կա ուրիշ զգացմունք։ Բա կի՞նը՝ Նազիկը։ Որոշեց մի քանի օր հետապնդել օրիորդին։ Մի օր տեսավ ինչպես եկավ Վահանը, բայց ինչպես եկավ, այնպես էլ գնաց։ Տեսավ նաև ինչպես նա գնում է տուն ու հաճախ դուրս գալիս պատշգամբ նստում նայում երկնքին։ Երկու շաբաթվա ընթացքում ինչ ինքը հետևում էր Սոֆիին տարօրինակ ոչինչ չէր տեսել։ Բայց նկատեց ինչպես էր մթնում օրիորդի դեմքը ու դառնում մտախոհ։ Եթե չլիներ աշխատանքը, Արամը, քսանչորս ժամ պիտի հետևեր նրան։ Սակայն սեփական կյանքը վերադարձնում էր իրականություն ու ստիպում մտածել կնոջ ու երեխաների մասին։
Անցավ ևս մի ամիս ու ինքը արդեն պատրաստ
