Ознакомительная версия. Доступно 25 страниц из 122
лахьара аьлла.
Лехац ас, дехац ас
Даима вахийтар,
Йа дахар нехачул
Сайн деха хилийтар,
Дехац ас къахьонаш
Цагайтар сайна:
Луо Ахьа халонаш
Ма-оьшшу Хьайна!
Амма со, йо, Дела,
Хьастало Хьуна:
Иманца уьш лан а
Ницкъ лолахь суна!
Ткъа Айхьа со зуьйш а
Ӏазапан хьолахь,
И Ӏазап со динехь
ТӀечӀагӀвеш лолахь!
Лаахь со, йо, Дела,
Хеназа виэлахь,
Амма сан цхьа дехар,
Доьху ас, делахь:
Йо, Дела, хьайн декхарш
Ас кхочушдаллалц,
Сан вахар дуьнен чохь
Ма хададелахь –
Ахь суна, вешшехь тӀе –
Дехкина декхарш –
Сан даг чохь даима
Седанех сиэгарш!
Паналлин шораллехь
Хьайн доза доцург!
Ӏаламан кӀоргаллехь
Хьайн бух а боцург!
Стигланехь тхов боцург,
Заманехь йист йоцург,
Дерриге дуьненан
Хьуо цхьа бен да воцург,
Хьуо векъа цхьаннен а
Ницкъ хир боцург!
Дуьнен чохь дерриг
Хьайна чулоцург!
Чот йоцу кескаш йеш
Ахь дуьне декъна,
Адамийн ницкъаш а
Бес-бесар бекъна.
Уьш вовшех летабеш,
Царах цхьа уьйриг беш,
Ахь дуьне хьийзадо,
Кхехкадеш йайха,
Цу тӀамах дахаран
Кхерч бина Айхьа.
Дехац ас цу тӀамах
Суо ваккха аьлла,
Йа хьалххехь — тоьллачех
Вахьара аьлла!
Йо, Дела! Со эшахь,
Кхоа ма велахь,
Цу тӀеман кӀуркӀмане
ДӀахӀоттавелахь!
Амма сан цхьа дехар
Ахь кхочушделахь:
Сан валар цу тӀамехь,
Цу къизчу къовсамехь,
Ахь къобалбиначийн
МогӀарехь делахь!
(1948 — 2 июль, Гродеково, Каз. ССР)
4
ЦӀеналлехь син куьзга лардар
Йо, Дела, Ахь тхуна хьоьху. (*)
Делахь а дахаран ворда
Тхан къинойн чкъурган тӀехь йогӀу…
Йо, Дела, ас хьоьга доьху:
Къа доцуш вахар ца тарлахь,
Хьайна тӀе ца кхачош боьха,
Къа такха йиш, мукъна, лолахь.
(1965 — 9 июль)
(*) «Орга» журнала тӀехь «тхоьга доьху» ду. Вайн кхетамца иза гIалат ду. Цундела, редактора нисйеш, «тхуна хьоьху» йаздина. И.М.)
5
Дуьненан жовхӀаршлахь –
Массарел дезаниг,
Дахаран тамашлахь –
Уггара боккханиг,
Дела, Ахь ма кхоьлли хьекъал!
Хьайн некъах кхиарна
И гӀо деш дацахь,
Цуьнан гӀоьнца иманехь
Со чӀагӀлуш вацахь –
И жимдай, со велахь декъал!
(1965 — 3 август)
6
Гуш воцург — массо гург,
Хьайх тешча — синтем лург,
Дуьненан серлонан эла –
Хастам бо ас хьуна, Дела!
Хьайх тешарш кхоьлли ахь –
Хьайн ирсах уьш Ӏабо,
Цатешарш кхоьлли Ахь –
Тешачийн мах хадо,
Буьйса а ма йели
Де хазахетийта,
Хаза де ма дели
Бакъдериг къастийта!
Цундела, ца вуьтуш
Боданийн долахь,
Йо, Дела, доьху ас,
Де сирла лолахь!
Амма и сирла де
Со Ӏехош дагӀахь,
Серлонгахь сайн сица
Со бӀаьрзе вагӀахь,
ТӀаккха ас сайн дахар хуьйцу:
Ахь лолахь сагойту буьйса!
(1965 — 3 август)
7
Йо, Дела! Цхьа шеко
Сан дагах лета:
Ӏожаллех цакхерар –
Цакхерар Хьох хета!
Ӏожаллех тӀех кхерар –
Цатешар Хьох хета!
Нисвехьа нийссачу
Барамехь, Дела:
Ийманехь чӀагӀваллалц
Ӏожаллех ларвай,
Ӏожалла тӀекхаччалц
Стогаллехь чӀагӀвай,
Кхачаве Ахь тӀаккха
Хьайн дикчу кхиэле.
(1965 — 3 август)
8
Йо, Дела, Ӏожаллин махкахь
Со, тасий, ма витлахь байлахь.
Валар геннахь дара алий,
И дицдарх Ахь со ларвелахь,
Амма герга и кхаьчча,
Со цунах кхера ма велахь!
(1967 — 4 июль)
9
Сан дегӀ, са вовшашца
Барт байна догӀу:
ГӀерта уьш дӀаскъаста,
Витина со:
Стиглах схьадаьлла са
Стигла дӀагӀерта,
Лаьтто а шен чкъуьйриг
ДӀаийзайо!..
Йо, Дела, сан дегӀ ахь
ДӀалахь а лаьтте,
Сан са ахь дӀахьолахь
Хьайн цӀенчу хьаьтте!
(1967 — 2 октябрь)
10
КЪАЙЛАХАРА АЗ
Хьо вицлой ма Ӏелахь –
Со вицлуш вац хьуна.
Кхера а ма лолахь –
Со сихлуш вац хьуна!
Хьо кийча хилалахь,
Мел веха дуьненахь:
Ас кхойкхур ву хьоьга
Йиш йоцчу ва хенахь!
Вохий ма хьовзалахь –
Виэн вуьгур вац, хьуна,
Воккха а ма велахь –
Вухавоьрзур вац хьуна!
Цхьа лерг хьайн дӀакъовлий –
Белхарш ца хазийта,
Важа лерг а дӀакъовлий –
Беларш ца хазийта,
Кхин вуха ца хьоьжуш,
Хьо новкъа валалахь!
Вигарна баркалла
Хьайн даг чохь алалахь!
Тиша духий ма хилалахь –
Ма воьхна аьр хьуна!
ТӀех кеч а ма лолахь –
Сонта ву аьр хьуна!
Хьан дика дерш дагардан,
Хьан вонаш дагардан
Хьо вуьгуш ву хьуна!..
Вохий, ма хьовзалахь;
Хьан дика дерш совдалахь,
Хьо вогур вац хьуна!
Къинхетам хилар гой
ТӀех воккха ма велахь,
Кхел чӀогӀа хилар гой
Вохий, а ма хилалахь:
Сайн хьоме бер санна
Ма веза хьо суна.
Делахь а хьол чӀогӀа,
Сайл а тӀех йезариг
Сайн нийсо йу суна!
(1969 — 9 март — 03.00 гӀенах).
ВОЬЛХУ САЛТИ
(баллада)
ЦIий Iенош, бомбанаш лелхар
Дуьнен чохь соцуш а дац.
Берийн а, нанойн а белхар
ХIинца а датуьйш ма дац.
ХIинца а и тIом дIабалац,
Хийламмо бо къаьхьа къурд.
Амма сан даг чуьра далац
Воьлхучу салтичун сурт…
Некъана йуьстах а ваьлла,
Накъостех къаьстина шен,
Воьлхуш Iа и, ша а ваьлла,
Лахвелла цу тIулга тIе.
Йерриг а ченаша йуьзна,
Iаьвжина и беран йуьхь,
Дерриг а берчаша дуьзна
Ду цуьнан топ лаьцна куьг…
Алахьа, хьо хIунда воьлху –
Оцунах со кхуьуш вац:
Хьо тIамтIехь тоьлла ма вoгly,
Чевнаш а хьуна тIехь гац?
Фашистийн ардангаш отуш,
Хедабеш дIаьндаргийн некъ,
Хьайн бIаьргех тадам ца болуш,
Хьо майрра ма ваьлла чекх?
Ткъа xIинцa хьо воьлху хIунда?
Хуьлий-те велхарх а йал?
Гин-техьа цIеххьана хьуна
Хьуо йoIцa лаьттина талл?
Ткъа талл и, мотт боцуш дийца,
Дагийна го бомбано.
Йезар а йац аьлла, хIинца
Хазарна воьлху-те хьо?
Йа йу-те и дIора школа,
Херцийна шен пенаш го,
Дуьххьара хьан динарг дола,
Куьг хьокхуш, кхиийнарг хьо?
Йуй-те и жимачохь дуьйна
Шена чохь, малх лепарехь,
Итт шарахь бакъдериг хьуна
Чухудуш деллариг эхь?
Дуьххьара абат ахь йешнарг,
Латийнарг кхетаман суй,
Дуьненах хьо дуьххьар тешнарг,
Хиънариг хьуо адам дуй?
Аьллариг: уггаре хазниг
Стигла кIел вайн дуьне ду,
Дуьненан йоккхаха хазна
Лаьттара адам а ду!..
Дийцахьа, хIун ла ца делла,
ЦIеххьана таьIина хьо?
Йа, хилларш карла а девлла,
Йуха а дог ийжадо?
Йа, толамца тIом чекх ма-белли,
Йуха а дагбаьхки-те
Цу тIамо дIабаьхьна безарш.
Хьан даг чохь шайн йитна цIе?
Йа вийна Киевна кIела
Дай, ваший дагавеа-те?
Фашистийн лагерехь йелла
Хьайн йиша дагайеа-те?
Йа сагатделла-те нанна,
Дагабеъна и мерза стом?
Йа хьаьхна, массарна санна,
Хьуна а и къиза тIом?
Алахьа, xIyн ла ца делла,
БIаьргара хиш ийдало?
Кийрахь ша тар а ца белла
ХIун бала схьагIертало?
Йа ахь а тIамехь ца ваьлла
Дайинчу адамийн бIо,
Шайн гIаларт карзахадаьлла.
Буьйсенца схьахIуьттуш го?
Аьттачу гIаланийн сарташ,
Лазартнех
Ознакомительная версия. Доступно 25 страниц из 122
