textes de prière… P. 49–72.
65
Cod. Lat. Bruxellensis 18644-52, эта рукопись начала XII в. содержит также вторую редкацию «Жития» – «Vita Anselmi», а также «Книгу против Гвиберта».
66
Pásztor E. Motivi dell’ecclesiologia di Anselmo di Lucca. In margine a un sermone inedito // Bullettino dell’istituto Storico italiano per il Medio Evo e Archivio Muratoriano, 1965. № 77. P. 45–104; Fornasari G. S. Anselmo e il problema della “caritas” / Sant’Anselmo, Mantova e la lotta per le investiture… P. 301–312.
67
Pásztor E. Motivi dell’ecclesiologia di Anselmo di Lucca… Р. 55–56, note 3.
68
Richard P. Anselme de Lucques… Coll. 493.
69
Ibid. Col. 489–493.
70
Pauli Bernriedensis Vita Gregorii VII / PL 148. Coll. 96.
71
Briefsammlungen der Zeit Heinrichs IV / Ed. C. Erdmann, N. Fickermann // MGH Die Briefe der Deutschen Kaiserzeit 5. Weimar, 1950, S. 15, 50.
72
Hugonis Flaviniensis Chronica / PL 154. Coll. 317–318.
73
Например, cм.: Fontes litem de investitura illustrantes, Pars prior Gregorii Papae VII. Epistolae selectae, cura et studio F. J. Schmale / Ausgewählte Quellen zur Deutschen Geschichte des Mittelalters. Darmstadt,1978. B. XII a. Р. 36.
74
Sigeberti Gemblacensis Liber de scriptoribus ecclesiasticis CCLXI / PL 160, Сol. 585.
75
Ekkehardi Vraugiensis Chronica / PL 154. Col. 951–952.
76
Die Chroniken Bertholds von Reichenau und Bernolds von Konstanz 1054–1110 herausgegeben von S. Robinson // MGH, SS, Nova Series XIV, Hannover, 2003. S. 410, 433, 461, 489, 495.
77
Donizonis Vita Mathildis / PL 148. Col. 1002.
78
Hugo Flaviniensis Chronica / PL 154. Col. 339.
79
Mirbt C. Die Publizistik im Zeitalter Gregors VII. Leipzig, 1894. S. 450–456.
80
Sigeberti Gemblacensis Chronica / PL 160. Col. 217–218.
81
Sigeberti Gemblacensis Apologia contra eos, qui calumniaintur missas coniugatorum sacerdotum // MGH, Libelli de lite / Ed. E. Sackur. Hannoverae, 1892. P. 436–448.
82
“Anselmus Luccensis, Hildebrandi cooperator indefessus, apud Mantuam exulans moritur, qui in Hieremiam et in Psalmos tractatus edidit et doctrinam Hildebrandi libro luculento confirmavit; cuius sanctitas miraculis declarata est” (Sigeberti Gemblacensis Chronica / PL 160. Coll. 223).
83
“…praecipuus virtutum eius sectator et heres, beatus Anselmus, Ecclesiae Luccensis antistes, qui ante omnia id studii semper habuit, ut imitaretur eum in omnibus… Gregorius namque, veluti fons erat; Anselmus quasi rivus fluebat, et arida irrigabat: ille, quasi caput totum corpus gubernabat: iste, ceu manus studiosa, quod injunctum operabatur: ille, sicut sol illuminavit omnia; iste, velut splendor, declaravit singula. Olim Elias, ex mortalium cohabitatione transiturus, dimisit Elisaeo pallium suum, prophetici muneris instrumentum: similiter et Gregorius, ex hac mortali vita migraturus, transmisit Anselmo pontificalis insigne potestatis, videlicet mitram capitis sui” (Pauli Bernriedensis Vita Gregorii VII Papae / PL 146. Coll. 95).
84
“Clarus nobilium claro de sanguine patrum
Anselmus nostra praesul in urbe fuit,
Dignus Alexandri successor eique propinquus
Quem sibi de nostro munere Roma tulit”
(Rangerii Luccensis Vita Metrica I. V. 1–4 // MGH 30, 2. P. 1157).
85
“In coelis regnans Anselmum vexit ad aethra
Huic similis credo fuit hoc in tempore nemo;
Officium duplex monachorum pontificumque
Nocte die complens; corpus macerabat ut hostem;
Catholicus, caelebs, pius et sobrius fuit aeque;
De cuius vere tristantur morte fideles,
Schismatici gaudent; erat his contrarius autem”
(Donizonis Vita Mathildis II // MGH 12. P. 387).
86
“…domnum Anselmum Lucensem aelectum, virum omni laudis praeconio dignum, nunc felici beatum excessu, in quo omnis laus secure canitur” (Hugonis Flaviniensis Chronica Fol. 96 / PL 154. Coll. 276).
87
Healy P. The polemical use of scripture in the Chronicle of Hugh of Flavigny // Recherches de Théologie et Philosophie Médievales. Cologne, Leuven, 2006. Т. LXXIII. 1. P. 1–36.
88
“Anshelmus episcopus, vir literis apprime eruditus, ingenio acutissimus facundia precipuus, et quod omnibus maius est, in Dei timore et sancta conversatione nominatissimus, adeo ut tam in vita quam post mortem referatur miraculis clarus” (Ekkehardi Vraugiensis Chronica Universalis / PL 154. Coll. 952).
89
Fontes litem de investitura illustrantes, pars prior Gregorii Papae VII. Epistolae selectae, cura et studio F. J. Schmale / Ausgewählte Quellen zur deutschen Geschichte des Mittelalters. Darmstadt, 1978. B. XII a. Р. 36.
90
Почитание Ансельма в Мантуе способствовало формированию в связи с этим почитанием местного патриотизма мантуанцев, особенно в эпоху правления Гонзага. Подобным же образом, почитание св. Амвросия Медиоланского стало основой для миланского патриотизма, веронский патриотизм предполагал почитание св. Зинона, бергамский – св. Александра, брешианский – св. Филастера и т. д. См.: Bellú A. Il culto di S. Anselmo nella Vita religiosa e culturale di Mantova nel basso Medioevo / Sant’Anselmo, Mantova e la lotta per le investiture… P. 81–97.
91
Baronius C. Annales ecclesiastici. Romae, 1869. T. XVII. P. 540–541; Theinerius A. Disquisitiones criticae / PL. 149. Coll. 563; Wadding L. Bibliotheca Veterum Patrum, Suplementum. T. XXVII, Col. 436; Ughelli F. Italia Sacra sive de episcopis Italiae cura et studio. N. Coleti, Venetiae, 1717, T. I., Col. 814; Rota A. Notizie istoriche di S. Anselmo, Vescovo di Luca et protettore di Mantova, coll’aggiunto di cose del santo inedite. Verona, 1733, passim; Talenti, Panegirico di santo Anselmo, Vescovo di Lucca, Mantua, 1748, passim; Bellarminus H. R. De scriptoribus ecclesiasticis, Coloniae Agrippinae, 1684, ad ann. 1077; Fiorentini F.-M. Memorie di Matilda, la gran contessa e
